Servis Büro Belge Dijitalleştirme
Sayısal Belge Arşiv
Arşiv Yönetimi Bilgi Belge
Servis Büro - Belge Dijitalleştirme

Dijitalleştirme ve Dijital Koruma
Dijitalleştirme genel olarak elektronik sistemlerce algılanamayan yapılandırılmamış
formdaki bilginin elektronik ortamca algılanabilecek yapılandırılmış forma çevrilmesi
uygulamalarını tanımlamak için kullanılmaktadır. Dijitalleştirme uygulamalarının önemi
bir yönünü dijital koruma oluşturmaktadır. Terminolojide genellikle dijital koruma
ve dijital arşivleme birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir. Elektronik ortamlarda
üretilen belgeler yanında basılı ortamda olup elektronik sistemlerde de görünürlükleri
sağlanan belgeler dijital korumanın kapsamını daha da genişlemektedir (Rieger,
2008). Bu çerçevede dijital koruma, basılı ortamda tek kopya olarak üretilen belgelerin
yedeklenmesi yanında çoklu erişiminin sağlanmasını da hedeflemektedir.
Genel olarak dijitalleştirme ve dijital koruma uygulamalarında aşağıdaki koşulların
göz önüne alınarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir (Cornell University Library 2009;
Rieger, 2008, s.3):
1. Tüm içeriğin dijitalleştirilmesi gerekli mi? Hangi kaynakların korunması gerektiği
üzerine seçim işlemleri nasıl uygulanabilir? Geniş ölçekli bir araştırmaya göre
kütüphane kaynaklarının %20’si toplam ödünç verilen materyallerin %80’ini
oluşturmaktadır.Uzunyıllaradayananikifarklıkütüphaneyeilişkinİngilizcekitapların
ödünç verme istatistiklerine dönük OCLC verilerine göre; kaynakların %10’u toplam
ödünç verilen materyallerin %90’ını oluşturmaktadır. Diğer yayınların %75 ile %90’ı
ise son 17 yıldır hiç ödünç alınmamıştır. Dijitalleştirme üzerine çalışmalar zaman,
emek ve oldukça yüksek maliyet gerektiren çabalardır. Bunun için dijitalleştirme
çalışmalarında gerekli ön analizlerin yapılması son derece önemli görülmektedir
(Dempsey, 2006; Rieger, 2008, s.3).
2. Dijitalleştirme özel ya da nadir eserleri hangi yönleri ile etkilemektedir? Nadir
kitaplar, el yazmaları, fotoğraflar, efemeralar, personel ya da profesyonel yazışmalar,
haritalar, güzel sanatlar çalışmaları, görsel işitsel materyaller özel ihtimam
gerektirebilmektedir. Gerek materyalin yapısı, gerek yaşı ve özgünlüğü gösterilecek
özenin nedenleri arasında olabilmektedir. Bu materyallerin dijitalleştirilmesi
genellikle daha güç ve maliyetli görülmektedir. Özel önem gerektiren materyallerin
dijitalleştirilmesinde daha profesyonel yaklaşımların uygulanması, özgünlüğünü ve
değerini korumalarını sağlayacak koşulların belirlenmesi son derece önemlidir.
Örnekler
Birleşmiş Milletler Arşivler ve Belge Yönetimi Birimi (Archives and Records Management Section,ARMS)tarafından 2006 yılında yayımlanan BelgeDijitalleştirme Rehberi’ne göre dijitalleştirme, kâğıt belge, fotoğraf, grafik malzemeler gibi fiziksel/analog materyallerin elektronik ortama ya da elektronik ortamda depolanan imajlara dönüştürtmesi işlemi (United Nations, 2006) olarak tanımlanmaktadır. Dijitalleştirme uygulamalarının temel olarak üç nedenden ötürü yapıldığı dile getirilmektedir:
◊ Kağıt belge ve depolama maliyetinin azaltılması: Seçilmiş dijital belgelerin